کتاب «بررسی جامعه شناختی الگوی اسلامی پیشرفت»
به گزارش خبرنگار پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی و اجتماعی، کتاب «بررسی جامعه شناختی الگوی اسلامی پیشرفت بر اساس آموزه های قرآن با تأکید بر کنش های اجتماعی» نوشته سیدعلی نقی ایازی «عضو هیأت علمی گروه قرآن و مطالعات اجتماعی دفتر تبلیغات اسلامی» و به همت پژوهشکده اسلام تمدنی این دفتر منتشر شد.
رشد و تعالی انسان ها و طی کردن مسیر کمال، نیازی مسلم برای جوامع شمرده می شود؛ این مهم با طراحی، تدوین و عملیاتی کردن الگوی مناسب محقق خواهد شد؛ در این میان، یکی از متغیرهای تأثیرگذار کنش های اجتماعی است. از این رو، الگوی پیشرفت بر اساس آموزه های قرآنی، با تأکید بر کنش های اجتماعی مورد کاوش قرار گرفته، ابعاد و مختصات کنش و شاخص های آن بررسی شده است.
التفات و توجه به اسلامیت در طراحی الگو از بنیادی ترین مؤلفه ها مد نظر بوده است؛ لذا تبیین ابعاد و شاخص های پیشرفت بر اساس تعالیم قرآن، هدف اصلی است؛ شناسایی عوامل موثر بر کنش اجتماعی و انواع آن در فرایند پیشرفت مبتنی بر الگوی اسلام و استخراج آسیب ها در فضای کنش از دیگر اهداف بوده است.
روش تحقیق در این پژوهش، کیفی بوده و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوای استقرائی، صورت گرفته است؛ آنچه خلاقیت و اتقان کار را در این زمینه تضمین می کند، احاطه پژوهشگر به دو دانش تفسیر اجماعی آیات وحی و جامعه شناسی پیشرفت است؛ در این میان، گرایش تفسیر اجتماعی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
منطبق با کاربرد این روش، گردآوری داده ها، از میان آیات مرتبط با الگوی پیشرفت و متغیر کنش اجتماعی، انجام شد. کد گذاری های اولیه و ثانویه و تحلیل آن بر داده ها صورت گرفت و نهایتاً نتیجه مأخوذ از مراحل یاد شده منجر به توسعه مفهومی پیشرفت مبتنی بر متغیر کنش اجتماعی و الگوی مبتنی بر آن را فراهم ساخت.
کنش های مأخوذ از کتاب وحی در فرایند پیشرفت به شش نوع تقسیم شده است.
کنش های اخلاقی که محصول ارزش های حاکم بر جوامع است؛ دسته دیگر، کنش ها اجتماعی بوده، فرایند پیشرفت را تسهیل کرده و زمینۀ دستیابی به آن را فراهم می سازد. در این نوع، به گونه هایی از کنش های کنترلی، اصلاحی، برادرانه، انسجامی و مشارکتی دست یافتیم؛ دسته سوم کنش های حمایتی است و پیشرفت را مبتنی بر انسان دوستی و خیرخواهی تعریف می کند؛ چهارمین نوع،کنش عبادی است. در کنش اقتصادی به عدالت ورزی در تعاملات انسانی دست یافتیم. کنش ارتباطی در دو مقولۀ تعامل با هم نوع و ارتباط با خالق زمینۀ پیشرفت را در در جامعه ایجاد می کند.
در بحث موانع پیشرفت به کنش هایی اشاره شد که می تواند وقوع آن را به تأخیر انداخته و یا سدی در برابر آن باشد. این دسته از کنش ها در سه دسته طبقه بندی شده است؛ اول کنش های کجروانه، کنش های مبتنی بر ضد ارزش های دینی و کنش های فاقد شناخت.
