یادداشتی از احمدحسین شریفی؛ «روش تجربی» و «علمیت علوم انسانی»

یادداشتی از احمدحسین شریفی؛ «روش تجربی» و «علمیت علوم انسانی»


یادداشتی از احمدحسین شریفی؛ «روش تجربی» و «علمیت علوم انسانی»

حجت الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی، رئیس دانشگاه قم، دبیر مجمع عالی علوم انسانی اسلامی و نظریه پرداز در حوزه علوم انسانی اسلامی در یادداشتی به علمیت علوم انسانی پرداخت:

برخی از مخالفان علوم انسانی اسلامی معتقدند که «علمی بودن یک علم به عمومی بودن آن است و عمومی بودن هم به عمومی بودن معیار است و معیار عمومی همان تجربی بودن است. و این امری است فارغ از دین و مکتب.»

اینان با این استدلال، معتقدند «علم دینی» و «علوم انسانی اسلامی»، امری «پارادوکسیکال» و ترکیبی «خودمتناقض» است.

در نقد این دیدگاه به اجمال چند نکته را متذکر می‌شوم:

نکته اول: انتظار «همه‌پسندی» در علوم انسانی،‌ انتظاری واقع‌بینانه نیست. علوم انسانی، از جهات مختلفی علومی وابسته‌اند: «وابستگی به بنیان‌های نظری محققان و نظریه‌پردازان»، «وابستگی به نیازها» و «وابستگی به فرهنگ و ارزش‌های فرهنگی» از جمله مهم‌ترین ابعاد وابستگی علوم انسانی است و تعدد و تنوع این امور و وابستگی آنها به دین و مذهب، واضح‌تر از آن است که نیازی به اثبات و بیان داشته باشد.

نکته دوم: اگر دنبال یک داور مشترک و همگانی و همه‌پسند هستید، چرا آن را منحصر در تجربه می‌دانید؟ اساساً‌ اعتبار تجربه مدیون مقدمه‌ی عقلی نهفته در آن است. پس چرا خود عقل را، به عنوان یک داور عمومی و همه‌پسند و مطمئن، به رسمیت نمی‌شناسید؟

نکته سوم: این مدعا، خودسوز است؛ یعنی خود این ادعا که «علمی بودن یک علم به عمومی بودن آن است و عمومی بودن هم به عمومی بودن معیار است و معیار عمومی همان تجربی بودن است» ادعایی تجربی نیست؛ با «دلیل تجربی» هرگز نمی‌توان «اعتبار تجربه» را اثبات کرد.
ممکن است گفته شود منظور از «علم» دراینجا، علم تجربی است و نه مطلق معرفت. در آن صورت می‌گوییم که این استدلال نوعی «مصادره به مطلوب» یا «استدلال دوری» است (خلاصه آن این می‌شود که «تجربی بودن» یک «تجربه» به عمومی بودن آن است! …)

نکته چهارم: آیا درستی و واقع‌نمایی معیار داوری مهم است یا عمومی بودن آن؟ آیا هدف تحقیق علمی کشف واقع است یا عامه‌‌پسند بودن؟

نکته پنجم: این ملاک کی و چگونه مطرح شد؟ آیا قبل از تجربه‌گرایی مدرن، چنین ملاکی را برای علمیت علم، در نظر می‌گرفتند؟ آیا علوم سیاسی و جامعه‌شناسی و اقتصاد و روان‌شناسی‌ پیش از دوران جدید نبود؟

نکته ششم: اگر کسی بنیان‌های تجربه‌گرایی مدرن را نقد کند و نادرست بداند، آیا باز هم می‌توان به او قبولاند که ملاک علمیت علم، تجربی بودن آن است؟

 

 

آدرس کوتاه :

آخرین اخبار

تبریک به پژوهشگران برتر دانشکده
تبریک به پژوهشگران برتر دانشکده
سرکار خانم دکتر مکرم (پژوهشگر برتر دانشگاه در امتیاز ویژه مقالات، سرآمد پژوهشی دانشکده و پژوهشگر دو درصد در استنادات)جناب آقای دکتر صمدی (پژوهشگر برتر دانشگاه در حوزه تالیف کتاب)جناب آقای دکتر شهنازی (پژوهشگر برتر دانشگاه در حوزه علوم انسانی و...
برگزاری ویژه برنامه‌های دانشجویان ورودی جدید در دانشکده
برگزاری ویژه برنامه‌های دانشجویان ورودی جدید در دانشکده
برنامه استقبال و برپایی میز«از من بپرس» هم زمان با آغاز سال تحصیلی دانشجویان ورودی جدید، مراسم استقبال از آنان در تاریخ 28 مهرماه 1403 با حضور معاونین و کارشناسان دانشکده در ورودی ساختمان شماره 1 برگزار شد. مراسم معارفه در هر گروه آموزشی مراسم معارفه...
عرض تبریک به پژوهشگران پر استناد دانشکده اقتصاد،مدیریت و علوم اجتماعی
عرض تبریک به پژوهشگران پر استناد دانشکده اقتصاد،مدیریت و علوم اجتماعی
جناب آقای دکتر محمد نمازی، جناب آقای دکتر غلامحسین مهدوی، جناب آقای دکتر محمد حسین ستایش، جناب آقای دکتر بیژن خواجه نوری و جناب آقای دکتر اصغر میرفردی کسب عنوان پژوهشگر پر استناد پایگاه ISC در حوزه علوم انسانی و اجتماعی را که حاصل تلاش و زحمات...
اکران دانشجویی انیمیشن ربات وحشی
اکران دانشجویی انیمیشن ربات وحشی
انیمیشن «ربات وحشی» در تاریخ 20 آبان ماه در تالار حکمت دانشگاه برای عموم دانشجویان به نمایش گذاشته شد. این برنامه که به همت معاونت دانشجویی فرهنگی دانشکده و شبکه امید دانشجویی با هدف ایجاد صمیمیت و حال خوب در بین دانشجویان برگزار شد، به اهمیت نقش...
عرض تبریک به اساتید 2درصد دانشمندان برتر جهان
عرض تبریک به اساتید 2درصد دانشمندان برتر جهان
سرکار خانم دکتر مرضیه مکرم جناب آقای دکتر روح اله شهنازی قرار گرفتن نام شما در فهرست ۲ درصد دانشمندان برتر جهان در سال 2024 که نشان از توانمندهای علمی شما بوده، تبریک عرض می نماییم. دوام توفیقات روز افزون شما را از خداوند بزرگ خواستاریم.
اکران دانشجویی انیمیشن رئیس مزرعه
اکران دانشجویی انیمیشن رئیس مزرعه
انیمیشن «رئیس مزرعه» در تاریخ 20 خرداد ماه در تالار حکمت دانشگاه برای عموم دانشجویان به نمایش گذاشته شد. این برنامه که به همت معاونت دانشجویی فرهنگی دانشکده و شبکه امید دانشجویی با هدف ایجاد نشاط و حال خوب در بین دانشجویان برگزار شد، به اهمیت...
کارگاه آموزشی «هنر و علم تعارض زناشویی و دعوای محترمانه»
کارگاه آموزشی «هنر و علم تعارض زناشویی و دعوای محترمانه»
کارگاه آموزشی «هنر و علم تعارض زناشویی و دعوای محترمانه» در تاریخ 9 خرداد ماه در سالن طالقانی برگزار شد. این کارگاه آموزشی که به مناسبت «هفته ملی جمعیت» و به همت معاونت دانشجویی فرهنگی دانشکده‌های اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی و علوم تربیتی و...
درگذشت جناب دکتر مرزبان
درگذشت جناب دکتر مرزبان
با نهایت تأسف و تألم، درگذشت استاد پیشکسوت جناب دکتر حسین مرزبان را به اساتید ، همکاران و خانواده محترم ایشان تسلیت عرض نموده، از خداوند منان برای آن مرحوم شادی روان و رحمت واسعه الهی آرزومندیم
افتتاح دفتر گروه تولیدی ب آ
افتتاح دفتر گروه تولیدی ب آ
دفتر گروه تولیدی ب آ در تاریخ 9 خرداد ماه 1403 به همت جناب اقای دکتر عباس عباسی استاد بخش مدیریت و با حضور مدیران ارشد ب آ، مدیر محترم فناوری و طرح های کاربردی دانشگاه جناب اقای دکتر مهدی اسکروچی، رییس محترم و معاون پژوهشی دانشکده، جمعی از اساتید...
جلسه اول سلسله نشست‌های دانشجویی صحبت با هم
جلسه اول سلسله نشست‌های دانشجویی صحبت با هم
جلسه اول سلسله نشست‌های دانشجویی صحبت با هم با موضوع «ارتباط بهتر» در دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی برگزار شد. در این نشست که به همت معاونت دانشجویی فرهنگی دانشکده و با مشارکت فعال شبکه امید دانشجویی درتاریخ بیست و پنجم اردیبهشت ماه برگزار...
نشست مشترک شبکه امید دانشجویی با اعضای کانون آفتاب دانشگاه
نشست مشترک شبکه امید دانشجویی با اعضای کانون آفتاب دانشگاه
سلسله جلسات هفتگی «شبکه امید دانشجویی» در تاریخ نوزدهم اردیبهشت ماه با حضور اعضای کانون آفتاب دانشگاه برگزار شد. در این نشست مقرر گردید امکان همکاری این دو گروه دانشجویی در موضوعات مشترک از قبیل بررسی معضلات اجتماعی و امیدسازی با برگزاری کارگاه‌های...
اکران دانشجویی انیمیشن« پاندای کونگ فو کار 4»
اکران دانشجویی انیمیشن« پاندای کونگ فو کار 4»
انیمیشن «پاندای کونگ فو کار4» در تاریخ 9 اردیبهشت ماه در تالار حکمت دانشگاه برای عموم دانشجویان به نمایش گذاشته شد. این برنامه که به همت معاونت دانشجویی فرهنگی دانشکده و با همکاری فعال شبکه امید دانشجویی با هدف ایجاد نشاط و حال خوب در بین دانشجویان...
دورهمی برزگداشت روز معلم و استاد
دورهمی برزگداشت روز معلم و استاد
دورهمی گرامیداشت روز معلم و استاد و تقدیر از اعضای پیشکسوت هیئت علمی و یاوران هیئت علمی ، شامگاه پنجشنبه، 20 اردیبهشت‌ماه با حضور اعضای هیئت علمی در نارنجستان قوام برگزار شد.
کرسی علمی ترویجی : حجاب به مثابه گفتمان اجتماعی
کرسی علمی ترویجی : حجاب به مثابه گفتمان اجتماعی
کرسی علمی ترویجی با موضوع حجاب به مثابه گفتمان اجتماعی در تاریخ 3 اردیبهشت ماه 1403 رأس ساعت 11 تا 12.30 در محل سالن طالقانی دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی برگزار گردید. ارائه کننده: دکتر منصور طبیعی (عضو هیات علمی بخش جامعه¬شناسی) ناقد: دکتر...
برگزاری مراسم روز درختکاری
برگزاری مراسم روز درختکاری
مراسم گرامیداشت روز درختکاری توسط معاونت دانشجویی فرهنگی دانشکده و با همکاری فعال شبکه امید دانشجویی برگزار شد. در بخش اول این مراسم، مسابقات ورزشی دارت و پرتاب توپ با حضور پرشور و نشاط دانشجویان در ساختمان شماره 1 دانشکده اجرا شد. در بخش دیگر مراسم،...
اکران دانشجویی انیمیشن مهاجرت
اکران دانشجویی انیمیشن مهاجرت
انیمیشن «مهاجرت» در تاریخ 15 اسفند ماه در تالار حکمت دانشگاه برای عموم دانشجویان به نمایش گذاشته شد. این برنامه که به همت معاونت دانشجویی فرهنگی دانشکده و با همکاری فعال شبکه امید دانشجویی در آستانه فرارسیدن نوروز باستانی برگزار شد، داستان سفر...
بازدید از مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس
بازدید از مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس
برنامه ی بازدید از مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس با حضور حدود 40 نفر از دانشجویان دانشکده در تاریخ 16 اسفند ماه برگزار شد. در این بازدید 2 ساعته که به همت معاونت دانشجویی فرهنگی دانشکده و با همکاری شبکه امید دانشجویی ترتیب یافت، دانشجویان از بخش...
کرسی علمی ترویجی : نگاشت مفهومی بدون کلمه : رویکردی جدید به یادگیری عمیق
کرسی علمی ترویجی : نگاشت مفهومی بدون کلمه : رویکردی جدید به یادگیری عمیق
کرسی علمی ترویجی : نگاشت مفهومی بدون کلمه : رویکردی جدید به یادگیری عمیق