تجاری‌سازی ایده‌ها؛ راه حلی ساده برای اشتغال‌زایی علوم انسانی
به گزارش خبرنگار پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی و اجتماعی به نقل از خبرگزاری ایرنا، هر جامعه‌ای برای رشد و تعالی به همه علوم روز نیازمند است، جامعه ایرانی هم از این قاعده مستثنی نیست. شواهد حکایت از این دارد که قریب به ۵۰ درصد دانشجویان ایرانی در رشته‌های مرتبط با علوم انسانی تحصیل می‌کنند. درحالی که ظرفیت اشتغال برای این تعداد در کشور مهیا نیست و تداوم این وضعیت به فارغ‌التحصیلی کسانی منجر می‌شود که از علوم انسانی تنها یک مدرک لیسانس، فوق‌لیسانس یا بالاتر دانشگاهی گرفتند اما خود مولد کار موثری در جامعه نیستند.
برای بعضی از این دانشجویان و فارغ‌التحصیلان فرصت‌های شغلی فراهم است اما رقابت در دستیابی به مشاغل مرتبط بسیار بالاست. به عنوان مثال دانشجویانی که در رشته‌های حقوق و علوم قضایی تحصیل می‌کنند و بیشترشان نه در سیستم قضایی کشور جذب می‌شوند و نه در تمام عمر فرصت پیدا می‌کنند که یک پرونده وکالت را شخصا برعهده بگیرند.
در مقابل این گروه خیل عظیمی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های زیر مجموعه علوم انسانی هستند که برای رشته تحصیلی آنها فرصت شغلی کافی و تعریف‌شده روشنی وجود ندارد. درحالی‌که فارغ‌التحصیلی در چنین رشته‌هایی مستلزم درس خواندن زیاد و سخت‌کوشی بالایی است. دانشجویان رشته‌های فلسفه یا تاریخ یکی از همین نمونه‌ها هستند. در چنین رشته‌هایی دانشجو زحمت زیادی می‌کشد و در دوران تحصیل کتاب‌های زیادی را مطالعه می‌کند اما در نهایت فرصت‌های شغلی برایش به‌اندازه وجود ندارد.
دانشجویانی که هیچ‌گاه شغل درست پیدا نمی‌کنند
در چنین اوضاع و احوالی برای محصلان علوم انسانی، هستند فارغ‌التحصیلانی که در این رشته‌ها تحصیل کرده‌اند و بعد از اتمام درس صرفا به خاطر علاقمندی‌شان در یک کتاب‌فروشی کار ساده‌ای انجام می‌دهند تنها به این دلیل که می‌خواهند در فضای آثار و کتاب‌های این حوزه تنفس کنند.
ظرفیت پایین اشتغال برای دانشجویان رشته‌های علوم انسانی موجب شده بسیاری از افراد نخبه و استعدادهای درخشان این حوزه هیچ‌گاه فرصت اندیشه‌ورزی و کار علمی حرفه‌ای (شامل پرداخت حقوق و دستمزد) پیدا نکنند.
طرح این موضوع نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران کشور در حوزه علوم انسانی باید ضمن توجه به موضوع تحول در این علوم به گسترش ظرفیت اشتغال‌زایی در این رشته‌ها نیز توجه کنند و برای این منظور فعالیت جدی انجام دهند. در این میان ارتباطات سطح بالای حاکمیتی تا رسیدن به تصمیم در قوای سه‌گانه می‌تواند کمک موثری باشد. ضمن اینکه ممکن است یک تعامل هدفمند بین شورای عالی انقلاب فرهنگی و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بتواند بخشی از مشکلات را حل‌وفصل کند.
ظرفیت اشتغال کافی در کشور ایجاد نشده است
نباید فراموش کرد ایجاد تحول در علوم انسانی و متعاقب آن فراهم کردن ظرفیت‌های اشتغال‌زایی در این حوزه امروز برای جامعه ایرانی یک ضرورت است. ارتقای علوم انسانی بنابر نظر صاحب‌نظران این حوزه شامل دو محور اصلی است که یکی از آنها بومی‌سازی این علوم (شامل علوم دینی هم می‌شود) و دیگری بالابردن ظرفیت پذیرش دانشجویان است.
شاید طی سالیان اخیر بخش دوم، یعنی افزایش ظرفیت دانشگاه‌ها در مقاطع کارشناسی و سایر مقاطع رقم خورده است. ضمن اینکه علاقمندی اعضای جامعه به این رشته‌ها نیز در همه مقاطع تحصیلی دانشگاهی رخ داده اما واقعیت این است که هنوز ظرفیت اشتغال مناسبی برای فارغ‌التحصیلان فراهم نشده است.
ضمن اینکه در این میان کیفیت پایین تدریس این رشته‌ها در بعضی دانشگاه‌ها به پیچیده‌تر شدن اوضاع دامن زده و فارغ‌التحصیلان را از بازار کار تخصصی دور کرده است. یکی از اثرات این وضعیت این است که برخی از دانشجویان با سطح علمی نه‌چندان مناسب فارغ‌التحصیل می‌شوند و همین باعث کمبود اعتماد به نفس‌شان برای شاغل شدن در این حوزه می‌شود.
این وضعیت بغرنج در رشته‌های مرتبط با علوم انسانی در حالی رقم خورده که این حوزه سنگ‌بنای دیگر علوم محسوب می‌شود و هر رشته علمی مستقیم و غیر مستقیم به علوم انسانی ربط پیدا می‌کند.
فرصت جدید سال نو برای علوم انسانی
شاید آغاز سال جدید (همراه با قرن جدید شمسی) و نام‌گذاری امسال به‌نام «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» فرصت خوبی باشد برای حرکت به سمت اشتغال‌زایی دانش بنیان در حوزه رشته‌های علوم انسانی.
از آنجایی که چند ماه است که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری فراخوان ثبت شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه علوم انسانی (نوع سه) را صادر کرده، تقارن این موضوع با آغاز سال جدید می‌تواند فصل خوبی برای حرکت به سمت تحول در علوم انسانی و اشتغال‌زایی گسترده‌تر در کشور شود.
در این خصوص سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با ایرنا با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب ۱۳ سال است که بر حوزه اقتصاد و پیشرفت و شکوفایی کشور تاکید دارند و امسال پایه تولید را فعالیت های دانش بنیان و اشتغالزا قرار دادند، گفت: در واقع هدف کیفی از مبحث دانش بنیان و اشتغال آفرین دستیابی به اهداف تمدن نوین اسلامی است.
وی با بیان اینکه بنیاد تمدن نوین اسلامی بر تامین عدالت اجتماعی، توجه به مردم، کرامت انسانی و رعایت حقوق همگان است، افزود: برای رسیدن به این شاخص ها تاکید رهبری از مسیر توجه به تولید با شرط دانش بنیان و پایه تخصص گرایی و مرزگشایی در حوزه علم و دانش مبتنی بر نوآوری و خلاقیت و برگرفته از ظرفیت های دانش بومی و ظرفیت های کشور است که در کنار آن موجب اشتغال هم می شود.
تجاری‌سازی ایده‌ها یک راه‌حل
برای اینکه ظرفیت اشتغال‌آفرینی در رشته‌های علوم انسانی بیشتر شود یکی از راه‌حل‌ها تجاری‌سازی طرح‌ها و ایده‌های مرتبط در علوم انسانی است. برای این منظور اولا فاصله دانشگاه‌ها با بازارهای مرتبط محصولات حوزه علوم انسانی می‌بایست کاهش پیدا کند. دانشجویان می‌بایست با متولیان و کارآفرینان حوزه صنایع فرهنگی مرتبط شوند. از فضای محفوظات درسی فاصله بگیرند و دانش‌های روز را مطالعه کنند و با فناوری‌های روز رشته‌شان آشنا شوند.
همان‌طور که دانشجویان رشته‌های پزشکی از یک‌جایی به بعد از مقطع تحصیلی‌شان ملزم هستند که در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی حاضر شوند، دانشجویان رشته‌های علوم انسانی نیز بهتر است چنین ارتباطاتی را با نهادها و مراکز مرتبط رشته‌شان پیدا کنند. این دست اقدامات کمک می‌کند نیازها و ظرفیت‌های اشتغال‌زایی رشته‌شان را پیدا کنند.
