کتاب «خانواده فناورانه؛ پیامد سیطره شبکه‌های اجتماعی مجازی بر روابط خانواده»
به گزارش خبرنگار پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی و اجتماعی، کتاب «خانواده فناورانه؛ پیامد سیطره شبکه‌های اجتماعی مجازی بر روابط خانواده» تألیف مجید کافی و سیده مرضیه شعاع هاشمی به همت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به بهای ۱۳۱ هزار تومان در ۳۱۸ صفحه اخیرا منتشر شد.
این تحقیق در صدد آن است تا تإثیر استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر روابط ساختاری و انسانی(جنسی و عاطفی) خانواده های شهر تهران را شناسایی کرده و با استفاده از روش پیمایش و تکنیک تحلیلی شبکه های عصبی مصنوعی، پیامد استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر نظام خانواده را براساس برخی ویژگی های از پیش تعیین شده پیش بینی کند.
شبکه‌های اجتماعی مجازی با تأثیر بر روابط ساختاری و انسانی (جنسی و عاطفی) خانواده، موجب نوع جدیدی از این روابط می‌شود. در این تحقیق سامانه‌ای برای تخمین این تأثیر طراحی می‌شود. تحقیق با روش پیمایش و تکنیک معادلات ساختاری، و دوازده متغیر ورودی به شبکه عصبی مصنوعی اجرا شد. مسئله تحقیق این‌گونه صورت‌بندی شد که استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی چه تغییراتی بر روابط ساختاری و انسانی خانواده‌ها در پی خواهد داشت؟ برای گرد‌آوری داده‌ها از پرسشنامه، برای ساخت سامانه و تحلیل داده‌ها از شبکه عصبی مصنوعی و برای اعتبارسنجی نتایج از نظرات نخبگان استفاده شد.
شبکه های اجتماعی مجازی مورد استفاده خانواده های ایرانی بسیار زیاد و متنوع هستند، اما منظور از شبکه های اجتماعی مجازی در بستر وب در این پیمایش سه مورد از پرکاربردترین آنها یعنی تلگرام، اینستاگرام و واتساپ است؛ بنابراین مسئله این تحقیق عبارت است از کشف مکانیسم تغییراتی که بر اثر استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی(شام) به عنوان جزئی از فناورهای اطلاعات و ارتباطات(فاوا) بر نظام خانواده معاصر ایرانی (تضعیف روابط ساختاری و کاهش روابط انسانی(جنسی و عاطفی) حاصل شده و خواهد بود.
نتیجه تحقیق، سامانه‌ای است که در آن برای روابط جنسی و عاطفی خانواده‌ها (خروجی‌ها) طیفی از صفر تا صد در نظر می‌گیرد. نتایج، حاکی از وجود چهار نوع روابط انسانی در بین خانواده‌های پسافناوری است: ۱. خانواده متعهد و پایدار (روابط عاطفی مثبت و جنسی گرم)؛ ۲. خانواده ناکامیاب (روابط عاطفی مثبت و جنسی سرد)؛ ۳. خانواده ناسازگار (طلاق عاطفی، روابط عاطفی منفی و جنسی گرم)؛ ۴. خانواده گسیخته (طلاق فیزیکی، روابط عاطفی منفی و جنسی سرد).
در بخشی از مقدمه اثر نوشته مؤلفین آمده است: فکر آغازین موضوع تأثیر استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر روابط ساختاری و انسانی اعضای خانواده ها که مسئله روز جامعه محسوب می شود، از مشاهده استفاده روزافزون از شبکه های اجتماعی مجازی توسط اعضای مختلف خانواده ها شکل گرفت. استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی فارغ از جایگاه، نوع و ضرورت استفاده از آنها، خواسته یا ناخواسته بر نوع روابط ساختاری و انسانی(جنسی و عاطفی) اعضای خانواده تأثیر گذاشته و شکل گیری نوع جدیدی از روابط ساختاری و انسانی را در پی خواهد داشت.
از سوی دیگر صرف انجام تحقیقاتی که محدود به بررسی و تحلیل نوع روابط پیشافناوری افراد خانواده باشد، به طور مسلم روابط درون خانواده ها و ایجاد بسترهای مناسب برای استفاده صحیح از شبکه های اجتماعی مجازی نخواهد بود. با در نظر گرفتن این نکته می توان اذعان نمود که سنجش تأثیر استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر خانواده به منظور پیش بینی روابط انسانی خانواده ها در آینده می تواند موضوع یک تحقیق کارآمد و کاربردی باشد.
همان گونه که پدیدار شدن فناوری اطلاعات و ارتباطات به طور کلی و شبکه های اجتماعی مجازی به طور خاص بر تمام شئونات جامعه جهانی معاصر تأثیر گذاشته است، بر نظام خانواده و روابط آن نیز تأثیرگذار بوده است. افزون بر این یک واقعیت اجتماعی انکارناپذیر خانواده های ایرانی نیز این است که تقریبا اکثر اعضای خانواده های ایرانی فارغ از جنس، سن و موقعیت اجتماعی، از کاربران شبکه های اجتماعی مجازی محسوب می شوند. از این رو ضروری است در تحقیقی، تأثیرات شبکه های اجتماعی مجازی بر روابط ساختاری و انسانی اعضای خانواده های جامعه معاصر ایران نیز مطالعه و بررسی شود، اما از آنجا که جامعه ایران برای چنین بررسی ای بسیار گسترده است، تهران به عنوان نمونه گویا و کامل جامعه ایران انتخاب شد.
این اثر به عنوان منبع درس جامعه شناسی خانواده برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای جامعه شناسی و خانواده و عموم علاقه مندان به مباحث روشهای نوین همچون هوش مصنوعی و شبکه های عصبی مصنوعی قابل استفاده است.
