کتاب « جامعهشناسی پیشرفت »
به گزارش خبرنگار پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی و اجتماعی به نقل از خبرگزاری ایبنا، کتاب جامعهشناسی پیشرفت نوشته اسماعیل شیرعلی در هشت فصل به موارد مختلفی مرتبط با پیشرفت آدمی اشاره میکند. از جمله میشود به مفهومشناسی و تبیین پیشرفت، فلسفه توسعه و پیشرفت، آسیبشناسی جهانبینی توسعه غربی، پیشرفت ایرانی اسلامی، انسان پیشرفته، دولت و حاکمیت پیشرفته اسلامی و سیاست و سیاستگذاری پیشرفت در جامعه اشاره کرد.شیرعلی در مقدمه کتاب این طور جامعهشناسی پیشرفت را تبیین میکند: «جامعهشناسی پیشرفت در ادامه مباحث توسعه، مبتنی بر اوضاع سرزمینی کشور ایران، متناسب با فرهنگ و میراث، اقلیم، جغرافیا، تاریخ، اقتصاد و وضع اجتماعی کشور در پی ایجاد جامعهای است که هندسه فکری و معرفتی خود را بر پیوستگی دین و دنیا، توامانی عقل و وحی، یکپارچگی ایمان و علم و عمل و درهمتنیدگی دین و سیاست و فرد و اجتماع استوار کرده است.»
یکی از مهمترین بحثهایی که در کتاب شکل میگیرد، تضادهای ارزشی و نابرابریهای اجتماعی اقتصادی است که بعد از جنگ جهانی دوم گریبان کشورهای به اصطلاح جهان سوم را گرفته است. این موضوع به شکلگیری توسعه در غرب و ایجاد الگوهایی برای کشورهای دیگر برمیگردد. روند شکلگیری توسعه غرب، نشان میدهد که توسعه در غرب، مبتنی بر جهانبینی و ایدئولوژی سرمایهداری و بازار محور و فردگرا است.
در فصل سوم کتاب موضوع گرایش به پیشرفت مطرح میشود. پیشرفت برای همه کشورها یک الگوی واحد ندارد. زیرا در این مفهوم سیاست خاصی در نظر گرفته شده که قابلیت تنوع در الگوها و قبل از آن شاخصها را پیدا میکند. «شرایط گوناگون مثل شرایط تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، طبیعی، انسانی و در نهایت زمانی و مکانی شاخصهای پیشرفت را تعیین میکند و در نتیجه الگو و مدل دستیابی و تسریع پیشرفت نیز از این شرایط متاثر خواهد بود.»
فصل چهارم با اشاره به آیاتی از قرآن کریم، به اهمیت موضوع برتری و پیشرفت در میان جوامع مسلمان اشاره میکند و بر این اساس آنها که معرفت دینی دارند و ایمان میآورند، نسبت به دیگران برتری دارند. شیرعلی در این فصل اشاره میکند که واژه پیشرفت در عربی همان واژه توسعه است اما در قرآن از این واژه استفاده نشده بلکه ۳۲ بار از مشتقات آن استفاده شده است. در این تعاریف، هم مدل مادی توسعه در نظر گرفته شده و هم به موضوع توسعه معنویت اشاره شده است.
فصل پنجم کتاب به تاریخ پیروزی انقلاب اسلامی اشاره میکند هرچند اذعان دارد که پس از جنگ تحمیلی، در عمل برنامههای اقتصادی و توسعهای ایران دچار گسست و رخوت شد زیرا انقلاب، دگرگونی کامل ساختارهای اقتصادی کشور را به همراه داشت و جنگ نیز اولویت نخست بود. «نخستین برنامه پیشنهادی توسعه برای سالهای ۱۳۶۲-۱۳۶۶ تهیه شد.»
موضوع مهم دیگری که در کتاب به آن اشاره میشود ابعاد پرورشی انسان پیشرفته است. در همین راستا، انسان پیشرفته نیازمند پرورش و تربیت صحیح است که هدف آن شکوفا کردن استعدادهای انسان است. در این راستا حرکت انسان به سوی خدا و آگاه شدن او از پایگاه و جایگاه خویش، از جمله دیگر اهداف پرورش انسان پیشرفته به شمار میرود.
پشت جلد کتاب این طور آمده است: «غایت پیشرفت، رسیدن به کمال انسانی است که در بستر حکمت شکل گرفته و ریشه در معنویت دارد؛ عقلانیت مبتنی بر معنویت که اقلیم معرفتی جامعه را به سوی مهدویت سوق میدهد. پیشرفت در پی نفی توسعه نیست اما با نقد توسعه به رهاشدگی مبداء و مقصد در توسعه میتازد و بر توحید و معاد تاکید داشته و تحلیل انسان و جامعه را بدون در نظر داشتن مبداء و مقصد، امری بیهوده و نافرجام میپندارد.»
کتاب «جامعهشناسی پیشرفت» نوشته اسماعیل شیرعلی توسط نشر احسان در ۲۳۸ صفحه راهی بازار نشر شده است.
