کتاب « ابن سینا و خرد ایرانی (نخستین جلد از مجموعه سه جلدی) »
به گزارش خبرنگار پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی و اجتماعی، نخستین جلد از مجموعه سه جلدی ابن سینا و خرد ایرانی تألیف قاسم پورحسن استاد دانشگاه علامه طباطبایی به همت انتشارات صراط منتشر شد.
تاکنون بسیاری از ابن سیناپژوهان و همچنین مستشرقان، فلسفۀ ابن سینا را ذیل فلسفۀ یونانی، ارسطویی و مشائی مورد بررسی قرار داده و التفاتی بنیادین به جایگاه وی در سنت فکری مشرقی نداشته اند. خرد ایرانی که ریشه در حکمت و تفکر فرزانگان خسروانی دارد، سرچشمۀ فلسفۀ مشرقی شمرده می شود. این سنخ از خرد که فارابی، ابن سینا و سهروردی در درون آن می اندیشیدند، به باور ابن سینا، در برابر سنت یونانی قرار دارد.
این تفکر شالودۀ حکمت مشرقی در فلسفۀ ابن سینا را فراهم ساخت؛ همان گونه که سرچشمۀ فلسفۀ اشراق نزد سهروردی گردید. هر دوی این متفکران، این سنخ از حکمت را در مقابل سنت یونان قرار داده اند.
ابن سینا به صراحت از کاستی های آشکار در فلسفۀ یونان سخن رانده و تأکید می کند که تکیه و تقلید افراطی و بدون آگاهی از اندیشۀ یونانیان، جهالت است؛ به همین سبب معتقد است حقیقت حکمت را باید نزد مشرقیان و در فلسفۀ مشرقی جست وجو کرد.
فهرست مطالب این اثر عبارت است از:
پیشگفتار: فلسفه مشرقی
نتایج و دستاوردها
خلاصه
منابع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
دفتر نخست: زمان و زمینه ها
مقدمه
فصل اول: منابع پژوهش
فصل دوم: دوران ابن سینا
- کشمکش های سیاسی و اجتماعی
- دوره نخست: تولد در خراسان بزرگ؛ بخارا
- دوره دوم: ترک بخارا
- دوره سوم: ترم گرگانج و عزیمت به گرگان
- دوره چهارم: سفر به ری
- دوره پنجم: همدان
- دوره پایانی: اصفهان
درگذشت ابن سینا
خلاصه
منابع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
دفتر دوم: گونه شناسی آثار: کتاب ها و رساله ها
مقدمه
الف) آثار فلسفی
ب) آثار منطقی
ج) آثار در موضوع نفس
د) آثار در حوزه اخلاق
هـ) در نبوت و شریعت
و) در الهیات
ز) در تصوف و عرفان
ح) در تفسیر
ط) در طبیعیات و ریاضیات
ی) در طب
ک) در ادبیات
خلاصه
منبع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
دفترسوم: نظام فلسفی
مقدمه
فصل اول: سرشت نظام فکری
خلاصه
منابع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
فصل دوم: بنیان های نظام مشرقی
خلاصه
منابع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
دفتر چهارم: هستی شناسی
مقدمه
فصل اول: پرسش انتقادی در پیشینه معنای هستی
منابع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
فصل دوم: معنای وجود
خلاصه
منابع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
فصل سوم: وجود؛ اصیل بودن، اعتباری بودن
نکته نخست
نکته دوم
نکته سوم
۱.معنای اصیل بودن هستی
- ابن سینا و اصیل بودن هستی
- پرسش ها
خلاصه
منابع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
فصل چهارم: بداهت هستی
خلاصه
منابع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
فصل پنجم: مسئله تمایز و عروض
مقدمه
پنج مسئله
- پیشینه تمایز
- امتناع پیشینه یونانی تمایز
الف) فهم معنای تمایز
ب) معنای ماهیت و ذات
ج) عروض و تمایز
د) هستی و هویت
هـ) معنای ذات
و)نسبت وجود و ماهیت؛ تلقی های نادرست
خلاصه
منابع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
فصل ششم: ابن سینا و مسئله تمایز
مقدمه
- چیستی نظریه تمایز
- سنخ های تمایز
- تمایز و انیت محض
- اشکالات وارده بر نظریه تمایز
- تأثیرات
خلاصه
منابعی برای مطالعه بیشتر
فصل هفتم: هستی و تشخص
خلاصه
منابع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
فصل هشتم: هستی و تشکیک
مقدمه
مناقشه منطقی
- مراتب در هرم هستی
- هرم هستی، توحید و فلسفه اسلامی
- تشکیک عامی و خاصی
- تشکیک به علت و معلول
- نظریه فیض و تشکیک
خلاصه
منابع و مأخذ
منابعی برای مطالعه بیشتر
منابع و مأخذ
نمایه نامها
نمایه مکانها
نمایه واژگان و اصطلاحات
قاسم پورحسن درزی، دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی بعد از مجموعه فارابی پژوهی که در سه جلد با عناوین فارابی پژوهی؛ خوانش نو از فلسفه فارابی، فارابی و الحروف و نظام معرفت‌شناسی فارابی منتشر شده بود به تدوین مجموعه سه‌جلدی ابن‌سینا و خرد ایرانی پرداخت
برای اولین بار بود که در دنیای اسلام براساس متون فارابی نشان داده شد که فارابی شارح ارسطو، پیرو سنت یونانی و نوافلاطونی مسلمان نیست، این عبارت‌ها بارها در بازخوانی فارابی از جانب مستشرقان و مورخان عرب تکرار می‌شد.
فلسفه اسلامی یک ساحت و قلمرو مستقل است و این موضوع در مجموعه فارابی و ابن‌سینا پرداخته شده است. عدم اهتمام به بنیان‌های خرد ایرانی مسئله بسیار مهمی است. پورحسن معتقد است این خرد ایرانی اولین بار توسط فارابی مورد توجه قرار گرفت و بعد ابن‌سینا در بسط این خرد، نقشی اساسی ایفا کرد.
مجلد اول هزار صفحه و دارای سه بخش است که از سوی انتشارات صراط منتشر شده است. بخش نخست بنیان‌های حکمت مشرقی است، بخش دوم بیان می‌کند که در فلسفه اسلامی فارابی و ابن‌سینا با نظام فلسفی مستقلی روبه‌رو هستیم، در اینجا به تأکید گفته شده که خرد ایرانی و اسلامی جامع‌تر ازآنچه است که در سنت یونانی ظهور کرده و بخش سوم مباحث هستی‌شناسی ابن‌سینا است.
مجلد دوم مجموعه با عنوان مسئله اخلاق و قدرت در ابن‌سینا هدفش پاسخ مستدل و متیقن به نقدها و دعاوی بی‌اساس درباره حکمت سینوی است که احتمالاً انتشار آن در حدود ۲ سال طول خواهد کشید. در مجلد سوم مجموعه هم به مسئله مهم نفس و انسان‌شناسی پرداخته خواهد شد.
پورحسن معتقد است بازخوانی دقیق و صحیحی از ابن‌سینا همانند فارابی تاکنون صورت نگرفته و کار آسانی نیست. گرفتار خوانش مستشرقان شده‌ایم، رایج است که فارابی، ابن‌سینا و فلسفه اسلامی بر اساس دیدگاه مستشرقان و متفکران غربی خوانده شود. فارابی و ابن‌سینا بنیان‌گذاران فلسفه اسلامی هستند که آموزه اسلامی، حکمت مشرقی، خرد ایرانی و خوانش مستقل یک فیلسوف در آن وجود دارد.
نخستین جلد از مجموعه سه جلدی ابن سینا و خرد ایرانی تألیف قاسم پورحسن استاد دانشگاه علامه طباطبایی به همت انتشارات صراط با جلد گالینکور به بهای ۲۸۰ هزار تومان منتشر شد.
