کتاب « فلسفه اجتماعی در قرآن »

به گزارش خبرنگار پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی و اجتماعی به نقل از اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کتاب فلسفه اجتماعی در قرآن اثر دکتر سیدحسین فخر زارع در گروه علوم انسانی قرآنی پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه و توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه به زیور طبع آراسته شد.

سلسله‌ بینش‌هایی که از آیات وحی درباره اصول و قواعد اصلی تشکیل و تثبیت جامعه استخراج می‌شود و نشان‌دهنده نگرش‌های کلّی نسبت به مبانی زندگی اجتماعی و بایستگی‌ و چگونگی‌های آن است، بیان کننده فلسفه اجتماعی در قرآن می‌باشد. این مباحث مشخص‌ می‌کند کجا و در چه زمینه‌ای باید به دنبال یافتن راه‌حل‌های بنیادی درباره مسائل جامعه بود. پرداختن به این بحث از آن جهت بایسته است که با فقدان آن، نه توجیهی برای پذیرش هیچ نظریه‌ای وجود دارد و نه دلیلی برای نپذیرفتن آن.

«فلسفه اجتماعی در قرآن» تلاشی است برای نیل به فهمی دقیق از واقعیت دانش اجتماعی بر اساس کتاب وحی که تمهید کننده نظریه‌پردازی و مدل‌سازی در راستای دگروارگی علوم انسانی و اسطوره‌زدایی از آن، همچنین استوارسازی بنیان‌های این دانش بر نظام شناختاری قرآن می‌باشد.

در بخشی از مقدمه این اثر ارزشمند آمده است: فلسفة اجتماعی، بینشی وجودشناختی، چیستی‌شناسانه و نظریه‌پردازی‌های فلسفی دربارة جوامع و چگونگی نظام‌بخشی به اجتماعات و زندگی اجتماعی، توجیه‌پذیرساختن اشکال و صورت‌بندی‌ آن‌ها و نوع بایستگی و نبایستگی‌شان می‌باشد. در این بحث عمیق‌ترین لایه‌ها، شالوده‌های جامعه و اجتماع و توجیه اخلاقی و فلسفی آن‌ها مورد تحلیل قرار می‌گیرد و به چگونه‌ بودن و چگونه‌ نبودن آن‌ها حکم می‌شود. بر پایة این توجیهات، مباحث مربوط به برخی هستی‌‌های خاص و اصالت، علل و چگونگی پدیداری آن‌ها واکاوی شده و ملاک و معیار تمییز اجتماعات و لزوم پیوند میان عناصر آن و درستی دلالت‌های ضمنی آن‌ها مورد کاوش قرار می‌گیرد.

فلسفة اجتماعی حسب نوع مباحث، زیر مجموعه‌ای از فلسفة عملی و اندیشة اجتماعی است که به استدلال عقلی متکی بوده و از سطح توصیف‌های صرف فرا رفته و دغدغه‌مند تحلیل‌های مفهومی و نظریه‌پردازی‌های فلسفی و اخلاقی می‌باشد. از این‌رو می‌تواند ضمن صورت‌بندی پاسخ‌های کلی و اساسی، شالوده‌های حقیقی تأملات و مباحث جامعه و اجتماع را پی‌ریزی کند و مآلا به نوعی تعقل و فهم اجتماعی دقیق نائل آید. فهم اجتماعی به معنای تعلیل‌ هستی‌شناختی یک حقیقت اجتماعی و بحث از مبادی آن و نیز تبیین و توجیه ماهیت یا چیستی پدیده‌های اجتماعی و پیامدهای ناشی از آن است که مبیّن معناکاوی و معنایابی پدیده‌ها و مفاهیم اجتماعی به معنای اعم و تبیین حدود آن‌ها است. در واقع، نگرشی فلسفی است که به پدیده‌های اجتماعی و حیات جمعی انسان‌ها اعم از مباحث هستی، چیستی و اصالت جامعه، چگونگی ارتباط و تاثیرات گروه‌ها و نهادهای اجتماعی بر همدیگر و چگونگی پدیداری جامعه و آثار و پیامدهای آن بر رفتار افراد و مکانیزم‌های تأثیرگذاری‌اش، می‌پردازد. بدیهی‌ است بینش‌های در بارة اصول و قواعد اصلی رفتارها و عموما تمام تحولات اساسی در اجتماع انسانی مرتبط با این بحث می‌باشد.

این دست نگرش‌ها، موضوعات اجتماعی را به حاق مسائل پیوند داده و تمام مفاهیم مرتبط با آن، از جمله مطالعه در پیرامون سؤال‌های دربارة رفتار اجتماعی و اصول و قواعد اصلی تشکیل و تثبیت جامعه، را در شبکه‌ای منسجم و منظم تبیین می‌کند. یعنی ظرفیت آن را دارد که مجموعه‌ای از مسائل و مباحث اجتماعی را به یک مسئلة محوری ارجاع داده و با منطق آن آشنا سازد. عمده‌ترین مشکلات دانش اجتماعی در وضعیت موجود ناشی از عدم یا ضعف ارتباط این دانش با فلسفه‌های مربوط به خود است و از اساسی‌ترین دلائلی که دانش اجتماعی با مشکلات نظری عدیده‌ مواجه شده، آن است که حوزة دانش جامعه، عمدتا تابع تحولات نظریه‌پردازی‌های غرب شده و به محض ورود یک نظریه در غرب، بدون توجه به فلسفة اجتماعی‌اش، در یک دستگاه فکری ورود پیدا کرده است.

کتاب فلسفه اجتماعی در قرآن اثر دکتر سیدحسین فخر زارع در گروه علوم انسانی قرآنی با قیمت ۱۵۰۰۰۰ تومان راهی بازار نشر شد.

علاقه مندان جهت تهیه کتاب و یا اطلاعات تکمیلی می‌توانند به وبگاه رسمی سازمان انتشارات پژوهشگاه به نشانی: www.poiict.ir مراجعه کنند.