کتاب «الگوهای دموکراسی ایرانی»

به گزارش خبرنگار پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی و اجتماعی به نقل از خبرگزاری مهر، کتاب «الگوهای دموکراسی ایرانی»، تألیف سیدابراهیم سرپرست سادات عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با مقدمه محمدباقر خرمشاد استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی به همت انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی در اواخر اسفند ۱۳۹۹ به بهای ۷۰ هزار تومان منتشر شد.

خرمشاد در بخشی از پیشگفتار این اثر آورده است: در فضای عمومی سیاست زده ایران، به ظاهر تو گویی همه چیز روشن است، در حالی که به واقع کمتر چیزی شفاف است و همه چیز در هاله ای از ابهام پیش می‌رود. در جهان غیر ایرانی سیاست، سوسیالیست ها (چپ ها) به طرفداری از «عدالت» شهره شده اند و راستها (لیبرال‌ها) به طرفداری از «دموکراسی» مشهورند، ولی در عالم سیاست ایرانی پاسخ این سوال خیلی روشن نیست که سوسیالیست های ایرانی چه موضع یا الگوهایی در خصوص عدالت دارند و همین طور راست های لیبرال ایران در باب دموکراسی به طور مشخص چه می گویند؟ چه طرحی را ارائه می کنند؟ چه الگوهایی برای ارائه دارند؟ به علاوه چپ های ایرانی (سوسیالیست‌ها) درباره دموکراسی چه می گویند و چگونه می اندیشند؟ یا راست های ایرانی (لیبرال ها) درباره عدالت چه آرایی دارند؟ به موازات این دو جریان، جریان اسلام گرا (اسلام سیاسی) درباره عدالت و دموکراسی چه نقطه نظرات و دیدگاه هایی دارند؟ الگوهای آنها در خصوص عدالت و دموکراسی چیست؟ درباره همه اینها و صدها مفهوم و موضوع دیگر به صورت شفاهی ادعاهایی وجود دارد، ولی اینکه واقعاً چه کسی چه می گوید؟ چنان که باید روشن نیست. در این زمینه ها کمتر کسی تاکنون مستدل و مستند سخن گفته است. از نقاط قوت نوشته عالمانه جناب دکتر سرپرست سادات در این کتاب، روشمند، مستند و مستدل سخن گفتن وی از زبان جریان‌های سیاسی ایران در موضوع «دموکراسی» است. حتماً می‌توان با او مخالفت کرد، در این تقسیم بندی ها یا در آن مفهوم سازی های ایشان مناقشه کرد، ولی راهی که ایشان در این نوع از مطالعات ریل گذاری کرده است کمتر قابل مناقشه است؛ اینکه از لا به لای نوشته های متفکران این یا آن جریان، باورها، عقاید، آرا و الگوهای آنها را استخراج کرده و به جامعه علمی عرضه نمود، این یک کار بدیع و نو آورانه است، با این روش لااقل معلوم می شود که در چه موضوعی، هر جریانی چگونه اندیشده؟ و چرا؟ در محتوای آن هم احیاناً می‌توان مناقشه کرد. اینکه به طور مثال این الگوهای ادعایی برای سوسیالیست‌ها یا اسلام گرایان یا لیبرال های ایرانی در باب دموکراسی درست است یا نیست، قابل تطبیق است یا نیست. جدا از این نوع مناقشات محتوایی، نفس ورود محققی تازه کار به این موضوع چالش برانگیز، با کاربست الگوی تحلیلی جدید و بازشناسی الگوها، تحلیل انتقادی آنها و جرأت ارایه آن، قابل توجه و تحسین است. این نوع پژوهش ها آغازی برای شفاف سازی ایده‌ها در سیاست ایرانی هستند، که آن نیز خود می تواند درآمد بایسته ای بر پایان برخی مناقشات گاه بی بنیان در محافل سیاسی باشد، چرا که اگر معلوم شود که چه کسی کجا ایستاده است و چه می‌گوید؟ بهتر می توان به سمت یک توافق (اجماع) نسبی حرکت کرد که خود پایه و اساس یک توسعه متوازن و پایدار خواهد بود، همانی که سال هاست ایران نیازمند آن است.

در بخشی از مقدمه مؤلف نیز آمده است: پژوهش حاضر در پاسخ به این پرسش شکل گرفت که چگونه جریان‌های فکری سیاسی ایرانی، با وجود این همه تضاد ایدئولوژیک دربارۀ ارزش دموکراسی، باور مشترکی دارند. این جستار برای پاسخ به این سؤال، به توضیح و تبیین دموکراسی‌خواهی جریان‌های سیاسی ایرانی پرداخت. اگر در عصر تضاد ایدئولوژی‌ها و مکاتب، دموکراسی را همه‌پسند کرده‌اند، بی گمان، فوری‌ترین گمانه و انگاره در چگونگی آن، این بود که دموکراسی برای جریان‌های مختلف سیاسی ایرانی معانی متفاوتی داشته و هر کسی از ظن خود یار آن شده است؛ پس آنچه ضرورت پژوهشی پیدا می‌کرد بازشناسی آن معانی در روایت ایرانیان بوده است.

در این پژوهش تلاش شده است داشته‌های همۀ جریان‌های سیاسی ایرانی دربارۀ دموکراسی دیده و کاوش شود. پرسش‌های اساسی هریک از فصل ها عبارتند از اینکه دموکراسی در دل این جریان‌ها چه جایگاهی دارد؟ جریان‌های فکری- سیاسی ایرانی چه نسبتی با دموکراسی دارند؟ آیا دموکراسی صرفاً برای مواجهه علیه نظم مورد استفاده قرار گرفته است؟ آیا جدا از تعارض‌های گفتاری و چالش‌های گفتمانی، دموکراسی مطمح نظرورزی جریان‌های فکری سیاسی ایرانی قرار گرفته است؟ مولف، پاسخ این پرسش‌ها را در سه بخش و هرکدام دو فصل، بدین شرح داده است:

بخش اول سوسیالیسم ایرانی

فصل اول الگوهای دموکراسی در گفتمان سوسیالیسم ایرانی (دوره پهلوی دوم)

فصل دوم الگوهای دموکراسی در گفتمان سوسیالیسم ایرانی (دوره جمهوری اسلامی)

بخش دوم اسلام‌گرایی ایرانی

فصل اول الگوهای دموکراسی در گفتمان اسلام‌گرایی ایرانی (دوره پهلوی دوم)

فصل دوم الگوهای دموکراسی در گفتمان اسلام‌گرایی ایرانی (دوره جمهوری اسلامی)

بخش سوم لیبرالیسم ایرانی

فصل اول الگوهای دموکراسی در گفتمان لیبرالیسم ایرانی (دوره پهلوی دوم)

فصل دوم الگوهای دموکراسی در گفتمان لیبرالیسم ایرانی (دوره جمهوری اسلامی)

مولف، با بیان اینکه تلاش کرده است «بخشی از راه رفته و پاره ای از تأملات ایرانیان درباره دموکراسی» را نمایان و گام کوچکی در «جستار دموکراسی ایرانی» بردارد، الگوهای سیزده گانه ای را در این راستا بازشناسی کرده است که عبارتند از: «دموکراسی توده‌ای»، «دموکراسی ارشادی»، «دموکراسی دوسویه»، «دموکراسی انقلابی»، «دموکراسی تفاهمی»، «دموکراسی ضد توده‌ای»، «دموکراسی ملی»، «دموکراسی معنوی»، «دموکراسی کثرت‌گرا»، «دموکراسی مسئولانه»، «دموکراسی اصولی»، «دموکراسی متعهد» و «مردم‌سالاری دینی».

کتاب حاضر به صورت مجازی و با ارسال رایگان از طریق سایت مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی به فروش رسیده و در دسترس علاقه مندان است.