کتاب «آیا علم و دین سازگارند؟ / مناظره دنیل دنت و آلوین پلنتینگا»
به گزارش خبرنگار پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی واجتماعی به نقل از خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، بحث تعارض یا عدم تعارض علم و دین و امکان و چگونگی سازگاری میان آن‌ها از موضوعات پرمناقشه و داغ امروز است. در کتاب «آیا علم و دین سازگارند؟» دو فیلسوف بزرگ خداباور و خداناباور، آلوین پلنتینگا و دنیل دنت، با طرح دیدگاه‌ها و براهین خود در موضوع دین و نظریه تکامل به مناظره پرداخته‌اند.
پلنتینگا در بخشی از کتاب می‌گوید: «پرسش ما این است: آیا علم و دین سازگارند؟ یک طرح مفید، طرحی است که بکوشد این پرسش را دقیق‌تر سازد: دین چیست؟ علم چیست؟ ناسازگاری چیست و چه اقسامی دارد(تعارض صریح، تعارض ضمنی، تعارض با وجود پیش‌فرض‌های معقول، نامحتمل بودن پیوند بین آن دو)؟»
این فیلسوف دین به موضوع داروینیسم اشاره می‌کند و عقیده دارد این مکتب، فی‌نفسه متضمن یا مستلزم این نیست که فرآیند تکامل، هدایت ناشده است. با این حال، او این پرسش را مطرح می‌کند که درباره استدلال‌های ضدخداباوری که به ظاهر بیشتر متضمن تکامل هستند چه باید کرد؟
پلنتینگا تحت سه عنوان این موضوع را استدلال می‌کند. اول اینکه تکامل، موجب تضعیف پشتوانه عقلانی خداباوری است. دوم اینکه بی‌حساب و کتاب بودن و رنج‌آور بودن فرآیند تکامل شاید واقعا آن چیزی نباشد که خدا در نظر گرفته است و سوم اینکه تکامل هدایت‌ناشده فرضیه بزرگ‌تر و برتری نسبت به هدایت تمام فرآیند تکامل توسط یک ذهن، اعم از الاهی و غیرالاهی است.
در آن سوی مناظره، دنیل دنت به سه نتیجه‌گیری مهم می‌پردازد. اول اینکه نظریه تکامل معاصر، با باور به خدا سازگار است. در دومین نتیجه‌گیری، دنت اینطور می‌نویسد: «پلنتینگا درست می‌گوید که «بخشی از کار نظریه تکامل کنونی این نیست که بگوید… جهش‌ها اموری اتفاقی، یعنی بی‌علت هستند(گفته میشود آن‌ها مثلا معلول پرتوهای کیهانی‌اند)؛» حتی نمی‌توان گفت که جهش‌ها به طریق تصادف روی می‌دهند».
دنت در نتیجه‌گیری سوم نیز اینطور می‌نویسد: «گسترده‌ترین ادعای پلنتینگا این است که (طبیعت‌گرایی و نظریه تکاملی با هم مستلزم نفی طراحی الاهی است) اما زیست‌شناسی تکاملی به خود خود چنان لازمه‌ای ندارد».
کتاب، در گفتار سوم، به مقاله دیگری از پلنتینگا اشاره می‌کند با عنوان «سوپرمن علیه خدا؟». او در اینجای مناظره باور دارد که دنت با بعضی از سخنانش مخالف است. با این حال صراحتا می‌گوید: «دنت با اینکه قبول دارد که دین و علم، یعنی خداباوری توحیدی و تکامل ناسازگارند، همچنان به اصرار می‌گوید که بسیاری از گزاره‌های کاملا چرند ـ مثلا سوپرمنیسم او ـ نیز با علم سازگارند.» دنت هم می‌نویسد: «او(پلنتینگا) داستان سوپرمن مرا گزاره‌ای چرند یعنی نسبتا احمقانه می‌داند. او یادآور میشود که موجودات انسان‌گونه… مانند سوپرمن خیلی زنده نمی‌مانند؛ شمار بسیار اندکی به سنی در حدود پانصدمیلیون سال می‌رسند. به یقین احمقانه است و دانسته چنین سخن احمقانه‌ای را انتخاب کرده‌ایم.»
کتاب «آیا علم و دین سازگارند؟» مشتمل بر مناظره دنیل دنت و الوین پلنتینگا توسط علی شهبازی ترجمه شده و انتشارات دانشگاه مفید آن را در ۱۰۵ صفحه منتشر کرده است.
