یادداشتی از دکتر زاهد/۲؛ توسعه و پیشرفت در ایران
به گزارش خبرنگار پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی و اجتماعی، متن زیر بخش دوم از سلسله یادداشتهایی است که توسط دکتر سید سعید زاهد استاد دانشگاه شیراز و رئیس پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی و اجتماعی نوشته شده و به تدریج در اینجا منتشر می شود؛
در یادداشت گذشته عرض شد که در دورۀ فتح علی شاه ایرانیان برای توسعۀ نیروهای نظامی خود ابتدا به فرانسه و بعد به انگلستان متوسل شدند؛ اما هر دو تلاش به نتیجه نرسید و ایرانیان در جنگ های ایران و روس با شکست عمده ای روبه رو شدند.
با توجه به این شکست، دربار و دولت ایران به فکر برطرف کردن نارسائی نظامی خود از طریق راه های دیگر افتادند. عباس میرزا ولیعهد و فرزند فتح علی شاه، که فرماندهی جنگ را به عهده داشت و بعد از شکست، برای عقد معاهده، خود به روسیه مسافرت کرده و پیشرفت های اروپائیان را دیده بود، به فکر اعزام دانشجو برای فرا گرفتن تکنیک های ساخت سلاح و مدیرت نظامی به اروپا افتاد. در این دوره هر چند شکست در جنگ های ایران و روس بسیار سخت بود، اما جامعۀ ایرانی با توجه به همان اختلاف دینی، خود را برتر از کفار می دانست. ماجرای قتل گریبایدف که به ناموس ایرانی اهانت کرده بود، این روحیه را در ملت ایران به خوبی نشان می دهد.
بعد از فتح علی شاه، محمد شاه روی کار آمد و آن چنان روحیۀ شکست نظامی در دربار حاکم بود که برای حرکت از تبریز به تهران دست به دامن نیروهای نظامی انگلستان شد و تحت حمایت آنان طی طریق کرد. علی رغم اعتماد به نفس مردم ایران، این روحیۀ شکست خورده دربار، نیروهای خارجی را در موضع قوی تری در مقابل ایرانیان قرار می داد.
پس از دوران نسبتاً کوتاه سلطنت محمد شاه، نوبت به ناصرالدین شاه رسید. همراه ناصرالدین شاه پیشکار او هم از تبریز به تهران آمد و در سمت صدراعظمی قرار گرفت. او کسی نبود جز میرزا تقی خان امیرکبیر. امیرکبیر با وجودی که فقط سه سال در مصدر امور بود اما از خود آثاری به جا گذاشت که تا به امروز ذکر خیر او در محافل ملی ما جاری است. او از همان روحیۀ مردمی برخوردار بود.
از جمله کار های او تأسیس دارالفنون در سال ۱۲۳۰ هجری شمسی برای تربیت دانشجویان ایرانی و فراگرفتن فن آوری های تمدن مدرن در داخل، به جای فرستادن دانشجویان به خارج بود. از نظر او تربیت دانشجویان ایرانی در خود ایران بر فرستادن آنان به اروپا ارجحیت داشت. او به استخدام اساتید فرنگی برای تدریس در دارالفنون مبادرت ورزید.
ان شاءالله در یادداشت بعد از دیگر برنامه های امیرکبیر در راستای پیشرفت ایران سخن خواهیم گفت.
